Η τρικυμία που επικρατεί στις ακτοπλοϊκές και ναυτιλιακές εταιρείες σε όλο τον κόσμο και δη στην Ευρώπη, σχετικά με τη μεταφορά ηλεκτρικών και υβριδικών οχημάτων έχει φτάσει και στην Ελλάδα.
Με ορισμένες ναυτιλιακές να αρνούνται να μεταφέρουν ηλεκτρικά αυτοκίνητα (Electric Vehicles – EV), ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (International Maritime Organization – ΙΜΟ) μελετά την κοινή γραμμή που θα κρατήσει, ενώ οι ελληνικές ακτοπλοϊκές, τουλάχιστον προσώρας, επιτρέπουν τη μεταφορά ηλεκτρικών και υβριδικών αυτοκινήτων, αρκεί να μην έχουν βλάβη και να μην είναι ασυνόδευτα.
Με δεδομένο ότι τα οχήματα μηδενικών εκπομπών ρύπων είναι το αναπόφευκτο μέλλον της αυτοκίνησης, ποιο είναι το πρόβλημα που επικαλούνται οι ναυτιλιακές εταιρείες;
Το ζήτημα έχει προκύψει από καταστροφικές πυρκαγιές οι οποίες προέκυψαν σε πλοία μεταφοράς αυτοκινήτων και ανέδειξαν ένα σημαντικό ζήτημα: παρότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να συνδέουν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα με αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς, αυτό που είναι αδιαμφισβήτητο είναι το γεγονός ότι, όταν ξεσπάσει μια τέτοια πυρκαγιά, ο τρόπος αντιμετώπισής της είναι πολύ πιο διαφορετικός και πιο δύσκολος.
Οι περισσότερες ναυτιλιακές προσανατολίζονται σε επανασχεδιασμό των πλοίων τους (με δημιουργία ειδικών χώρων για τα ηλεκτρικά και απομόνωσή τους από τους χώρους που έχουν εγγύτητα με τους επιβάτες) και αλλαγή των μέτρων εντοπισμού και αντιμετώπισης πυρκαγιάς εν πλω.
Η ελληνική εγκύκλιος
Στην Ελλάδα το υπουργείο Ναυτιλίας, με σκοπό να αντιμετωπίσει το θέμα που έχει προκληθεί, εξέδωσε στις 14 Νοεμβρίου εγκύκλιο εν είδει σύστασης με θέμα «Επιπρόσθετα μέτρα κατά τη μεταφορά οχημάτων χρήσης εναλλακτικών καυσίμων (AFVs) με Ε/Γ-Ο/Γ πλοία», την οποία έχουν ήδη θέσει σε ισχύ οι ακτοπλοϊκές που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας.
Με βάση την εγκύκλιο και για να περιοριστεί ο κίνδυνος καταστροφικής πυρκαγιάς και έκλυσης τοξικών αερίων (από τις μπαταρίες ιόντων λιθίου που φέρουν τα ηλεκτρικά και υβριδικά αυτοκίνητα) τα πλοία πλέον δεν μεταφέρουν ως ασυνόδευτα οχήματα εναλλακτικού καυσίμου (Alternative Fuel Vehicle – AFV), δηλαδή υβριδικά και αμιγώς ηλεκτρικά αυτοκίνητα που φέρουν μπαταρίες και οχήματα που χρησιμοποιούν υγροποιημένα και συμπιεσμένα αέρια καύσιμα, όπως υγραέριο ή φυσικό αέριο.
Και ενώ υπό νορμάλ συνθήκες κάποιος θα πρέπει να συνοδεύει το ηλεκτρικό αυτοκίνητο, τα πλοία δεν μεταφέρουν καθόλου AFVs τα οποία έχουν βλάβη στις μπαταρίες ή στα συστήματα τροφοδοσίας και τις δεξαμενές τους, εάν αυτά δεν έχουν αφαιρεθεί.
Μάλιστα, οι κάτοχοι των οχημάτων αυτών βαρύνονται αποκλειστικά με την ευθύνη για τη διασφάλιση ότι στο όχημα δεν υφίσταται κάποια από τις παραπάνω βλάβες ή ζημιές.
Επιπλέον, στα αυτοκίνητα αυτά, κατόπιν της εισόδου τους στο πλοίο, τοποθετείται ειδική σήμανση στο παρμπρίζ – ένα πράσινο ταμπελάκι με την ένδειξη EV.
Αυτό στην πράξη δεν σημαίνει μόνο ότι επιβαρύνονται οι εταιρείες ενοικίασης αυτοκινήτων και οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις οι οποίες μετέφεραν ασυνόδευτα τους στόλους των οχημάτων τους.
Αλλά και ότι οι ιδιώτες κάτοχοι ηλεκτρικών αυτοκινήτων δεν έχουν τη δυνατότητα να τα στείλουν από τα νησιά στις κεντρικές αντιπροσωπείες για εξειδικευμένες εργασίες (π.χ. αναβαθμίσεις λογισμικών) οι οποίες είναι απαραίτητες για κάποιες μάρκες.
Είναι όμως αυτή ολόκληρη η ιστορία;
Το πραγματικό ζήτημα για τις ναυτιλιακές, εκτός του ρίσκου που θεωρούν ότι αναλαμβάνουν μεταφέροντας ηλεκτρικά αυτοκίνητα για τα οποία δεν έχουν λάβει τα απαραίτητα μέτρα πυροπροστασίας, είναι ότι πληρώνουν ακριβότερα ασφάλιστρα γι’ αυτά.
Σύμφωνα με παράγοντες της ασφαλιστικής αγοράς, το κόστος ασφάλισης ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου που μεταφέρεται διά θαλάσσης είναι μιάμιση φορά ακριβότερο από ένα αντίστοιχου συμβατικού καυσίμου.
Σε αυτό, καθώς και στον προβληματισμό των ναυτιλιακών ανά τον κόσμο που ζητούν από τον ΙΜΟ να αναλάβει δράση ορίζοντας ένα σαφές πλαίσιο για τη μεταφορά τέτοιων οχημάτων, έχει οδηγήσει μια σειρά περιστατικών που έγιναν τα τελευταία χρόνια προκαλώντας ναυάγια και ζημίες εκατομμυρίων αλλά και κοστίζοντας σε ανθρώπινες ζωές.
Αρχικά, υπάρχει φόβος για την αυτανάφλεξη μπαταριών.
Στην περίπτωση του τελευταίου πλοίου που τυλίχθηκε στις φλόγες, υπάρχει μαρτυρία που αναφέρει ότι η φωτιά ξεκίνησε από ένα ηλεκτρικό όχημα.
Στη θεωρία, θα μπορούσε να συμβεί αυτό, καθώς οι μπαταρίες λιθίου των ηλεκτρικών αυτοκινήτων περιέχουν ένα εύφλεκτο υγρό και μπορεί να αναφλεγούν αν είναι υπερφορτισμένες, αν υπάρχει κατασκευαστικό ελάττωμα ή υφίστανται υψηλές θερμοκρασίες.
Γι’ αυτόν τον λόγο στις γραμμές της Κορσικής οι ακτοπλοϊκές δεν επιβιβάζουν ηλεκτρικά αυτοκίνητα αν η μπαταρία τους είναι φορτισμένη άνω του 30% προκειμένου να αποτρέψουν την περίπτωση εκδήλωσης πυρκαγιάς που μπορεί να προκύψει από τη θερμική διαρροή μπαταριών (όταν η φόρτιση είναι κάτω από 50% η κυτταρική χημεία θεωρείται πιο σταθερή και έχει μικρότερο κίνδυνο ανάφλεξης).
Αυτή είναι και οδηγία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασφάλειας Ναυσιπλοΐας (European Maritime Safety Agency – EMSA), η οποία συστήνει και ταυτοποίηση των αυτοκινήτων ανάλογα με το καύσιμο που χρησιμοποιούν με αυτοκόλλητα στα παρμπρίζ ώστε να εντοπίζονται ταχύτερα σε περίπτωση φωτιάς.
Ολική απαγόρευση
Στη Νορβηγία, η ακτοπλοϊκή Havila Kystruten έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή εταιρεία που απαγόρευσε την επιβίβαση ηλεκτρικών, υβριδικών και υδρογονοκίνητων αυτοκινήτων από τις αρχές του έτους.
Στην Ισπανία, η Naviera Armas Trasmediterranea απαγόρευσε στα πλοία της τη μεταφορά αμιγώς ηλεκτρικών οχημάτων από τον περασμένο Απρίλιο.
Ασφαλιστικές όπως η Allianz μπορεί να μην προτείνουν την απαγόρευση ηλεκτρικών αυτοκινήτων σε πλοία, όμως επισημαίνουν τους κινδύνους από τη μεταφορά τους προτρέποντας ενίσχυση και εκπαίδευση του προσωπικού, εγκατάσταση θερμικών καμερών και ανιχνευτών καπνού και αναγνωρίζοντας το ρίσκο από πυρκαγιές.
Με δεδομένο ότι πέρυσι καταγράφηκε ο μεγαλύτερος αριθμός πυρκαγιών σε πλοία την τελευταία δεκαετία (209 πυρκαγιές, κατά 17% περισσότερες από το 2021), σύμφωνα με την Allianz Global Corporate & Specialty, η EMSA εκτιμά ότι «ένα μεγάλο μερίδιο των πυρκαγιών αφορούσε μπαταρίες ιόντων λιθίου» και ωθεί οργανισμούς όπως ο ΙΜΟ να επιβάλουν περιορισμούς και μέτρα κατά τη μεταφορά τους, αλλά και ναυτιλιακές όπως η νορβηγική Havila Kystruten να απαγορεύσουν τη μεταφορά ηλεκτρικών αυτοκινήτων με πλοία τους.
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι τιμές για την ασφάλιση -ως φορτίο- των ηλεκτρικών οχημάτων, είτε στη θάλασσα είτε στη στεριά, είναι μιάμιση φορά ακριβότερες απ’ ό,τι για τα οχήματα που φέρουν κινητήρες εσωτερικής καύσης, σύμφωνα με παράγοντες της ασφαλιστικής αγοράς.
Η επικεφαλής ασφάλειας του ΙΜΟ, Χέικε Ντέγκιμ, ξεκαθάρισε ότι σύντομα θα θεσπιστούν νέοι κανονισμοί για τους ναυτιλιακούς ομίλους που μεταφέρουν οχήματα τα οποία λειτουργούν με μπαταρίες ιόντων λιθίου αναγνωρίζοντας ότι η ναυτιλία «αντιμετωπίζει ένα τεράστιο πρόβλημα», καθώς οι φωτιές από τις μπαταρίες των ηλεκτρικών είναι πιο δύσκολο να κατασβεστούν από εκείνες που προκαλούν τα συμβατικά οχήματα.
Η αλήθεια είναι ότι στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα υπάρχει κίνδυνος ανάφλεξης σε περίπτωση που χτυπηθούν οι μπαταρίες (σε κάποιο τρακάρισμα, για παράδειγμα) ή στη διάρκεια της φόρτισης.
Ο κίνδυνος αυτός, όμως, όπως έχουν καταδείξει έρευνες, είναι μικρότερος από το να τυλιχτεί στις φλόγες ένα βενζινοκίνητο ή πετρελαιοκίνητο αυτοκίνητο.
Κίνδυνος υπάρχει στην ένταση και τη διάρκεια της πυρκαγιάς, ιδιαίτερα αν δεν υπάρξει άμεση και εξειδικευμένη επέμβαση με υλικά όπως οι πυροκουβέρτες.
Σε όλο τον κόσμο έχουν καταγραφεί περιστατικά που μοιάζουν εξωπραγματικά: στις ΗΠΑ για την κατάσβεση φωτιάς σε ένα Tesla χρησιμοποιήθηκαν περίπου 23 τόνοι νερού, ενώ ένα άλλο αυτανεφλέγη έξι ημέρες μετά την κατάσβεσή του!
Στην Ολλανδία, οι πυροσβέστες δοκίμασαν να βυθίσουν σε δεξαμενή με νερό ένα EV που καιγόταν, ενώ στις ΗΠΑ δοκίμασαν να το θάψουν (!).
Ακριβώς επειδή πρόκειται για πυρκαγιά που προκαλείται από χημική αντίδραση, για ένα ηλεκτρικό όχημα χρειάζονται ποσότητες νερού και 10 φορές μεγαλύτερες από αυτές για ένα βενζινοκίνητο.
Πυροσβέστες εκτιμούν ότι ενδέχεται να χρειαστεί ποσότητα που μπορεί να φτάσει και τους 150 τόνους κρύου νερού, δηλαδή ποσότητα που φέρουν περίπου 20-30 οχήματα της Πυροσβεστικής.
Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς ότι αυτές οι ποσότητες πολλαπλασιάζονται όταν τα οχήματα είναι πολλά σε έναν χώρο και όταν μιλάμε για καράβι, είναι μεγάλη η πιθανότητα μετατόπισης του κέντρου βάρους του και ανατροπής του.
Τα πλοία που κάηκαν
Τη νύχτα της 25ης Ιουλίου, το φορτηγό πλοίο «Fremantle Highway», το οποίο μετέφερε 3.873 αυτοκίνητα, τυλίχτηκε στις φλόγες καθώς βρισκόταν ανοιχτά των ακτών της Ολλανδίας.
Η φωτιά εξελίχθηκε με τέτοια ταχύτητα που δεν ήταν δυνατόν για τους πυροσβέστες να ανεβούν στο πλοίο.
Παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειες, δυστυχώς, ένα μέλος του πληρώματος έχασε τη ζωή του από την πυρκαγιά, η οποία μαινόταν έως τις 3 Αυγούστου μέχρι να κατασβεστεί και το πλοίο να μη ναυαγήσει και προκαλέσει πετρελαιοκηλίδα.
Αρχικά, η ολλανδική ακτοφυλακή έκρινε ότι η πυρκαγιά ξεκίνησε από ένα από τα 500 ηλεκτρικά αυτοκίνητα τα οποία μετέφερε, κάτι το οποίο όμως δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ.
Νωρίτερα, στις 16 Φεβρουαρίου 2022, το πλοίο «Felicity Ace», το οποίο μετέφερε 3.965 αυτοκίνητα του Volkswagen Group και άλλων εταιρειών, μεταξύ των οποίων Lamborghini Aventador LP 780-4 Ultimae, Audi, Porsche και Bentley, έπιασε φωτιά καθώς έπλεε στον Βόρειο Ατλαντικό.
Με το -αρμόδιο- λιμεναρχείο στις Αζόρες να δηλώνει ότι οι μπαταρίες ιόντων λιθίου των ηλεκτρικών αυτοκινήτων που μετέφερε ανεφλέγησαν και η φωτιά (το αίτιο της οποίας στάθηκε αδύνατο να διακριβωθεί) ήταν αδύνατο να ελεγχθεί χωρίς ειδικό εξοπλισμό, το πλοίο καιγόταν ακυβέρνητο στον Ατλαντικό για περίπου μια εβδομάδα.
Στις 2 Μαρτίου 2022, το «Felicity Ace» βυθίστηκε.
Η ζημιά που κλήθηκε να καλύψει η ασφαλιστική ήταν αρκετά τσουχτερή, με τις εκτιμήσεις που αναφέρουν ότι καταβλήθηκαν 401 εκατ. δολάρια να είναι μάλλον μετριοπαθείς.
Κι αυτό γιατί ανάμεσα στα αυτοκίνητα που μεταφέρονταν, ήταν οι -αξίας τότε 500.000 δολαρίων έκαστη- 15 Lamborghini Aventador LP 780-4 Ultimae, οι οποίες, ως οι τελευταίες Aventador που παρήχθησαν, ήταν ανυπολόγιστης συλλεκτικής αξίας.
Στο πλοίο μεταφέρονταν και άλλα αυτοκίνητα ιδιωτικών συλλογών.
Δύο χρόνια νωρίτερα, τον Ιούνιο του 2020, το πλοίο «Höegh Xiamen» με φορτίο 2.500 αυτοκινήτων καταστράφηκε ολοσχερώς, ενώ βρισκόταν στο λιμάνι του Τζάκσονβιλ στη Φλόριντα.
Η φωτιά ξέσπασε από ελαττωματική σύνδεση μπαταρίας σε ηλεκτρικό αυτοκίνητο.
Την Πρωτοχρονιά του 2018, το πλοίο «Sincerity Ace» με φορτίο 3.500 αυτοκινήτων, σχεδόν όλα μάρκας Nissan, πήρε φωτιά στον Ειρηνικό Ωκεανό, προκαλώντας τον θάνατο πέντε ανθρώπων εκ των 21 μελών του πληρώματος.
Η εταιρεία risk assessment Russel εκτίμησε τη ζημιά σε 155 εκατ. δολάρια.
