Πόσο πιθανό είναι η σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν να κλιμακωθεί σε γενικευμένο πόλεμο στη Μέση Ανατολή και ποιες οικονομίες είναι οι πλέον εκτεθειμένες σε ένα τέτοιο σενάριο; Σε αυτό, το διόλου ρητορικό, ερώτημα απαντάει η ανάλυση της BMI, του ομίλου Fitch Solutions – τοποθετώντας την Ελλάδα στις χώρες με τη μεγαλύτερη έκθεση στον κίνδυνο.
Μετά την 1η Οκτωβρίου η ΒΜΙ Fitch αναβάθμισε τον κίνδυνο να ξεσπάσει ένας ολοκληρωτικός πόλεμος στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής (Middle East North Africa – MENA), δίνοντας 22% πιθανότητες – τις διπλάσιες από ό,τι πριν ένα μήνα.
Όπως σημειώνεται, οι διαταραχές που θα προκαλέσει ένας άμεσος πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, θα είναι πιο επώδυνες στη Μέση Ανατολή, αλλά μια κλιμάκωση θα έχει αρνητικές οικονομικές συνέπειες και για άλλες περιοχές. Στην περίπτωση γενικευμένου πολέμου, η επακόλουθη άνοδος των τιμών του πετρελαίου και οι διαταραχές στο εμπόριο μέσω των Στενών του Ορμούζ θα είχαν μεγάλο οικονομικό κόστος σε παγκόσμιο επίπεδο.
Εάν όντως κλιμακωθεί ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή, η ανάπτυξη του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2025 θα κυμανθεί από -0,5% έως 0,5%, ανάλογα με το μέγεθος και τη διάρκεια της σύγκρουσης. Ένα τέτοιο σοκ από την πλευρά της προσφοράς θα είχε πιθανότατα εκτεταμένες συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία, τονίζουν οι αναλυτές.
Η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη, με τις καθαρές εισαγωγές πετρελαίου από τη MENA να ανέρχονται στο 6,9% του ΑΕΠ
Από τις αναδυόμενες αγορές, η πλέον εκτεθειμένη θεωρείται η οικονομία του Πακιστάν, ενώ υψηλό βαθμό έκθεσης στον κίνδυνο έχουν οι οικονομίες της Νότιας Ασίας και της υποσαχάριας Αφρικής.
Μεταξύ των ανεπτυγμένων αγορών, το Βέλγιο, η Ιταλία και η Ιαπωνία ξεχωρίζουν ως οι πλέον εκτεθειμένες οικονομίες, εν μέρει λόγω των αυξημένων εισαγωγών πετρελαίου, του υψηλού μεριδίου της ενέργειας στο καλάθι του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή και των συγκριτικά ασθενέστερων δημοσιονομικών.
Αντίθετα, η Νορβηγία, η Δανία και η Σουηδία ξεχωρίζουν ως οι λιγότερο εκτεθειμένες, επωφελούμενες από πιο ευνοϊκό προφίλ εισαγωγών ενέργειας και καλύτερη δημοσιονομική κατάσταση.
Aνεπτυγμένες αγορές: Βαθμός έκθεσης στην κρίση τη Μέση Ανατολή – πηγή: Fitch Solutions
Συναγερμός για την Ελλάδα
Η Ελλάδα βρίσκεται υψηλά στον «χάρτη κινδύνου» σε περίπτωση ανοιχτού πολέμου Ισραήλ-Ιράν, εξαιτίας μιας σειράς παραγόντων.
Όπως γράφει η ανάλυση της ΒΜΙ «η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη, με τις καθαρές εισαγωγές πετρελαίου από τη MENA να ανέρχονται στο 6,9% του ΑΕΠ και την ενέργεια να αποτελεί το 8,2% του καλαθιού του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή. Το δημόσιο χρέος της, ύψους 161,9% του ΑΕΠ, επιδεινώνει την ευπάθειά της σε οικονομικές διαταραχές από την προσφορά πετρελαίου και τις διακυμάνσεις των τιμών του».
Σύμφωνα με τον σχετικό πίνακα η εξάρτηση της Ελλάδας από το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής είναι η υψηλότερη ανάμεσα σε όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες, γι’αυτό και στον συγκεκριμένο δείκτη χτυπάει για την Ελλάδα «κόκκινος συναγερμός. Ακολουθούν με πορτοκαλί η Ιαπωνία και την Ολλανδία να ακολουθούν με «πορτοκαλί». Οι μεγάλες οικονομίες της Ευρώπης είναι από μέτρια ως ελάχιστα εκτεθειμένες στον κίνδυνο μιας πολεμικής κλιμάκωσης Ισραήλ-Ιράν, σε ό,τι αφορά το θέμα των εισαγωγών πετρελαίου – αν και πολλές κινδυνεύουν από άλλες παραμέτρους.
Ενδεικτικά, για την Ιταλία οι καθαρές εισαγωγές πετρελαιοειδών από τη ΜΕΝΑ είναι μόλις το 1,6% του ΑΕΠ, για τη Γαλλία 0,9%, τη Γερμανία 1% και τη Βρετανία 0,3%.
Συγκριτικά πιο υψηλά επίπεδα εισαγωγών πετρελαιοειδών ως ποσοστό επί του ΑΕΠ έχουν η Ισπανία και το Βέλγιο (2,3% και 2,8%), καμία όμως δεν έχει τόσο υψηλή έκθεση όσο η Ελλάδα.
Εκτός Ευρώπης, τη μεγαλύτερη εξάρτηση από τις εισαγωγές πετρελαίου από τη ΜΕΝΑ, ανάμεσα στις ανεπτυγμένες οικονομίες, έχει η Ιαπωνία (4% του ΑΕΠ).
Πληθωρισμός και εξαγωγές
Ένας άλλος παράγοντας κινδύνου για την Ελλάδα είναι η υψηλή συμμετοχή της ενέργειας στον πληθωρισμό. Μαζί με τα καύσιμα, η ενέργεια είναι το 8,2% του καλαθιού που σχηματίζει τον εθνικό Δείκτη Τιμών Καταναλωτή.
Από αυτή την άποψη, οι επιπτώσεις ενός πολέμου Ισραήλ-Ιράν τοποθετούν τη χώρα μας στην «πορτοκαλί ζώνη», κινδύνου.
Το «βάρος» του κόστους ενέργειας στον πληθωρισμό είναι μεγαλύτερο για τη Γερμανία (9,7%), το Βέλγιο και την Ιταλία (9,5%). Ακολουθούν Ισπανία και Γαλλία με 8,6% και 8,5% επί του ΔΤΚ αντίστοιχα.
Η Ελλάδα «κοκκινίζει» επίσης σε ό,τι αφορά τη βαρύτητα που έχουν για το εγχώριο ΑΕΠ οι εξαγωγές στη Μέση Ανατολή.
Συγκεκριμένα οι εξαγωγές ελληνικών προϊόντων στις χώρες της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής (Μiddle East North Africa – MENA), συνεισφέρουν στο 1,8% του ΑΕΠ, το υψηλότερο ποσοστό από όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες. Αυτό σημαίνει ότι τυχόν «κλείσιμο» των αγορών της MENA, θα έχει δυσανάλογα αρνητικές συνέπειες στην ελληνική οικονομία.
Μετά από την Ελλάδα, τα υψηλότερα ποσοστά εξαγωγών στις αγορές ΜΕΝΑ επί του ΑΕΠ έχουν η Ιταλία και η Ολλανδία με 1,5%
Κλειδί τα Στενά του Ορμούζ
Η ανάλυση εξετάζει επίσης την ευαλωτότητα της κάθε οικονομίας στις διαταραχές στο εμπόριο πετρελαίου, στην περίπτωση που θα κλείσουν τα Στενά του Ορμούζ. Ο βαθμός ευαλωτότητας για την Ελλάδα είναι σχετικά υψηλός (34 μονάδες), κατατάσσοντάς την στις πλέον εκτεθειμένες οικονομίες στην Ευρώπη σε αυτό τον τομέα. Μεγαλύτερη έκθεση από την Ελλάδα στο εμπόριο πετρελαίου μέσω των Στενών του Ορμούζ έχουν το Βέλγιο, η Ιταλία και η Αυστρία.
Τέλος τα υψηλά ποσοστά του δημόσιου χρέους ως ποσοστό επί του ΑΕΠ (161,9%) καθιστούν την Ελλάδα από τις πλέον ευάλωτες οικονομίες σε περίπτωση μιας πολεμικής κλιμάκωσης στη Μέση Ανατολή.
Η μόνη χώρα που έχει μεγαλύτερο ποσοστό χρέους επί του ΑΕΠ, ανάμεσα στις ανεπτυγμένες οικονομίες, είναι η Ιαπωνία, με 261,8% – γι’αυτό και ο χάρτης «κινδύνου» της ΒΜΙ την «βάφει» στα κόκκινα. Όπως σημειώνεται, το δυσθεώρητο χρέος περιορίζει τη δημοσιονομική ευελιξία της χώρας, άρα και την ικανότητά της να διαχειριστεί το αρνητικό αντίκτυπο από πιθανές διαταραχές που σχετίζονται με το πετρέλαιο.
Οι χώρες που «πρασινίζουν»
Στην περίπτωση ο πόλεμος του Ισραήλ κατά της Παλαιστίνης και του Λιβάνου, επεκταθεί σε όλη τη Μέση Ανατολή, οι πλέον «θωρακισμένες» από τις λεγόμενες «ανεπτυγμένες αγορές», είναι οι σκανδιναβικές χώρες.
Η Νορβηγία ως καθαρός εξαγωγέας πετρελαίου βρίσκεται σε «πράσινη» απόσταση ασφαλείας, σε περίπτωση γενικευμένου πολέμου, ενώ ισχυρό μαξιλάρι έναντι των κλυδωνισμών παρέχει το δημοσιονομικό πλεόνασμα (16,3% του ΑΕΠ), αλλά και το χαμηλό δημόσιο χρέος.
Το ίδιο ισχύει με παραλλαγές για τη Σουδία και τη Δανία.
Αναδυόμενες Αγορές: Bαθμός έκθεσης στην κρίση στη Μέση Ανατολή, πηγή: Fitch Solutions
Οι «κόκκινες» χώρες
Οι αναλυτές πιστεύουν ότι οι οικονομίες της Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής είναι λιγότερο εκτεθειμμένες σε περίπτωση κλιμάκωσης του πολέμου στη Μέση Ανατολή, από ό,τι οι οικονομίες της Αφρικής και της Ασίας. Η Βραζιλία, ωστόσο, αποτελεί εξαίρεση. Ενώ είναι εξαγωγέας πετρελαίου, η μεγάλη βαρύτητα της ενέργειας στο καλάθι του ΔΤΚ και η αδύναμη δημοσιονομική θέση της χώρας θα την καθιστούσαν περισσότερο εκτεθειμένη σε ένα ενεργειακό σοκ από ό,τι τις ομοειδείς χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Στις χώρες της Ασίας και της Αφρικής, το Πακιστάν, η Κένυα και η Αιθιοπία αντιμετωπίζουν τους μεγαλύτερους κινδύνους, καθώς οι εισαγωγές υδρογονανθράκων μέσω των Στενών του Ορμούς είναι πάνω από το 50% του συνόλου των εισαγόμενων πετρελαιοειδών.
Σύμφωνα πάντα με τους πίνακες των αναλυτών, η Ρωσία ανήκει στις λιγότερο εκτεθειμένες χώρες, ενώ σε μια ενδιάμεση κατάσταση τοποθετείται η Κίνα.
Κόκκινη κάρτα στο Βέλγιο
«Το Βέλγιο ξεχωρίζει ως η πιο εκτεθειμένη οικονομία μεταξύ των ομολόγων του, με τις καθαρές εισαγωγές πετρελαίου να αντιστοιχούν στο 2,8% του ΑΕΠ και την ενέργεια να αποτελεί το 9,5% του καλαθιού του ΔΤΚ», σημειώνει η BMI. Η χώρα αντιμετωπίζει επίσης σημαντικές δημοσιονομικές προκλήσεις, με δημοσιονομικό έλλειμμα 4,4% του ΑΕΠ και δημόσιο χρέος που φτάνει το 105,2% του ΑΕΠ. Αυτοί οι δημοσιονομικοί περιορισμοί θα περιόριζαν την ικανότητα της κυβέρνησης να στηρίξει την οικονομική δραστηριότητα, εάν χρειαστεί.
