«Μερικές φορές είναι σχεδόν αδύνατο να μην αισθάνεσαι απελπισμένος και συντετριμμένος», λέει η κλιματολόγος Ruth Cerezo-Mota. «Μετά από όλες τις πλημμύρες, τις πυρκαγιές και τις ξηρασίες των τελευταίων τριών ετών παγκοσμίως, που όλα σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, και μετά τη μανία του τυφώνα Otis στο Μεξικό, τη χώρα μου, πραγματικά πίστευα ότι οι κυβερνήσεις ήταν έτοιμες να ακούσουν την επιστήμη, να δράσουν προς το συμφέρον του λαού».
Αντίθετα, η Cerezo-Mota αναμένει ότι ο κόσμος θα θερμανθεί κατά 3 βαθμούς Κελσίου αυτόν τον αιώνα, κάτι που θα είναι καταστροφικό, υπερβαίνοντας τον διεθνώς συμφωνημένο στόχο του 1,5 °C και προκαλώντας τεράστια ταλαιπωρία σε δισεκατομμύρια ανθρώπους. Αυτή είναι η αισιόδοξη άποψή της, λέει.
«Το κρίσιμο σημείο για μένα ήταν μια συνάντηση στη Σιγκαπούρη», λέει η Cerezo-Mota, ειδική στο κλιματικό μοντέλο στο Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού. Εκεί, άκουσε άλλους ειδικούς να εξηγούν τη σχέση μεταξύ της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας και των καυσώνων, των πυρκαγιών, των καταιγίδων και των πλημμυρών που βλάπτουν τους ανθρώπους – όχι στο τέλος του αιώνα, αλλά σήμερα. «Τότε ήταν που όλα αυτά μου έκαναν έκαναν ένα “κλικ”».
«Έπαθα κατάθλιψη», λέει. «Ήταν ένα πολύ σκοτεινό σημείο στη ζωή μου. Δεν μπορούσα να κάνω τίποτα και απλώς επιβίωνα».
«Η κλιματική αλλαγή είναι μια υπαρξιακή απειλή για την ανθρωπότητα και η έλλειψη πολιτικής βούλησης και τα κατοχυρωμένα εταιρικά συμφέροντα μας εμποδίζουν να την αντιμετωπίσουμε».
Η Cerezo-Mota ανέκαμψε για να συνεχίσει τη δουλειά της: «Συνεχίζουμε να το κάνουμε γιατί πρέπει να το κάνουμε, οπότε [οι ισχυροί] δεν μπορούν να πουν ότι δεν ήξεραν. Ξέρουμε για τι πράγμα μιλάμε. Μπορούν να πουν ότι δεν τους νοιάζει, αλλά δεν μπορούν να πουν ότι δεν ήξεραν».
Στη Mérida στη χερσόνησο Yucatán, όπου ζει η Cerezo-Mota, η ζέστη αυξάνεται. «Πέρυσι το καλοκαίρι, είχαμε περίπου 47 βαθμούς Κελσίου. Το χειρότερο από όλα είναι ότι, ακόμη και τη νύχτα, είναι 38 °C, που είναι υψηλότερη από τη θερμοκρασία του σώματός σας. Δεν δίνει ούτε ένα λεπτό της ημέρας στο σώμα σου να προσπαθήσει να ανακάμψει».
Λέει ότι οι καύσωνες που έσπασαν ρεκόρ οδήγησαν σε πολλούς θανάτους στο Μεξικό. «Είναι πολύ απογοητευτικό, γιατί πολλά από αυτά τα πράγματα θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Και είναι απλώς ανόητο να σκεφτόμαστε: «Λοιπόν, δεν με νοιάζει αν καταστραφεί το Μεξικό.» Έχουμε δει αυτά τα ακραία γεγονότα να συμβαίνουν παντού. Δεν υπάρχει ασφαλές μέρος για κανέναν.
«Νομίζω ότι οι 3 °C είναι ελπιδοφόρα και συντηρητική ως εκτίμηση. Ο 1,5 °C είναι ήδη κακός, αλλά δεν νομίζω ότι υπάρχει τρόπος να μείνουμε σε αυτό. Δεν υπάρχει κανένα σαφές σημάδι από καμία κυβέρνηση ότι θα παραμείνουμε στην πραγματικότητα κάτω από τον 1,5 °C».
«Εξοργιστικό, οδυνηρό, συντριπτικό»
Η Cerezo-Mota δεν είναι η μόνη που έχει τους παραπάνω φόβους. Έρευνα που διενεργήθηκε σε εκατοντάδες κορυφαίους εμπειρογνώμονες για το κλίμα στον κόσμο διαπίστωσε ότι:
– Το 77% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι οι παγκόσμιες θερμοκρασίες θα φτάσουν τουλάχιστον τους 2,5 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, ένας καταστροφικός βαθμός θέρμανσης.
– σχεδόν οι μισοί -42%- πιστεύουν ότι θα είναι πάνω από 3 °C.
– Μόνο το 6% πιστεύει ότι θα επιτευχθεί το όριο των 1,5 °C.
Το καθήκον στο οποίο έχουν αφιερωθεί οι ερευνητές για το κλίμα είναι να «ζωγραφίσουν» μια εικόνα ενός πιθανού μελλοντικού κόσμου μας. Από ειδικούς στην ατμόσφαιρα και τους ωκεανούς, την ενέργεια και τη γεωργία, την οικονομία και την πολιτική, η διάθεση σχεδόν όλων όσων ακούστηκαν ήταν ζοφερή. Και το μέλλον που σκιαγράφησαν πολλοί ήταν οδυνηρό: λιμοί, μαζική μετανάστευση, συγκρούσεις. «Το βρίσκω εξοργιστικό, ανησυχητικό, συντριπτικό», είπε στον Guardian ένας ειδικός, ο οποίος επέλεξε να μην κατονομαστεί. «Είμαι ανακουφισμένος που δεν έχω παιδιά, γνωρίζοντας τι επιφυλάσσει το μέλλον», είπε ένας άλλος.
Οι απαντήσεις των επιστημόνων στην έρευνα παρέχουν τεκμηριωμένες απόψεις για κρίσιμα ερωτήματα για το μέλλον της ανθρωπότητας. Πόσο ζεστός θα γίνει ο κόσμος και πώς θα μοιάζει; Γιατί ο κόσμος αποτυγχάνει να ενεργήσει εάν δεν τον αγγίξει η καταστροφή, ακόμη κι αν πρόκειται για επείγουσα ανάγκη; Τελικά έχει τελειώσει το παιχνίδι ή πρέπει να συνεχίσουμε; Παρέχουν επίσης μια σπάνια ματιά γύρω από το πώς είναι να ζεις την κάθε σου μέρα έχοντας αυτήν τη γνώση.
Η κλιματική κρίση ήδη προκαλεί τεράστια ζημιά, καθώς η μέση παγκόσμια θερμοκρασία έχει φτάσει περίπου 1,2 °C πάνω από τον προβιομηχανικό μέσο όρο τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Αλλά η κλίμακα των μελλοντικών επιπτώσεων θα εξαρτηθεί από το τι συμβαίνει – ή όχι – στην πολιτική, τα οικονομικά, την τεχνολογία και την παγκόσμια κοινωνία, και από το πώς αντιδρούν το κλίμα και τα οικοσυστήματα της Γης.
- Ημερήσιες ανωμαλίες θερμοκρασίας:
Παγκόσμια ημερήσια μέση ανωμαλία θερμοκρασίας σε σχέση με μια προβιομηχανική γραμμή βάσης, °C
Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) συγκάλεσε χιλιάδες εμπειρογνώμονες σε όλους αυτούς τους τομείς για να εκπονήσουν τις πιο έγκυρες διαθέσιμες εκθέσεις, οι οποίες έχουν εγκριθεί από όλες τις κυβερνήσεις. Ιδρύθηκε το 1988 από τα Ηνωμένα Έθνη, τα οποία ανησυχούσαν ακόμη και εκείνη την εποχή ότι η παγκόσμια θέρμανση θα μπορούσε «να είναι καταστροφική για την ανθρωπότητα εάν δεν ληφθούν έγκαιρα μέτρα σε όλα τα επίπεδα».
Το καθήκον της IPCC ήταν να εκπονήσει μια ολοκληρωμένη ανασκόπηση και συστάσεις, κάτι που έχει κάνει τώρα έξι φορές σε διάστημα 35 ετών. Από άποψη κλίμακας και σημασίας, μπορεί να είναι το πιο σημαντικό επιστημονικό εγχείρημα στην ανθρώπινη ιστορία.
Οι ειδικοί της IPCC είναι, εν ολίγοις, οι πιο ενημερωμένοι άνθρωποι στον πλανήτη για το κλίμα. Αυτό που σκέφτονται έχει σημασία.
Οι προσδοκίες τους για αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας ήταν έντονες. Η Lisa Schipper, στο Πανεπιστήμιο της Βόννης, αναμένει άνοδο 3 °C: «Φαίνεται πραγματικά ζοφερό, αλλά νομίζω ότι είναι ρεαλιστικό. Είναι απλώς το γεγονός ότι δεν κάνουμε τη δράση που χρειάζεται». Τεχνικά, ήταν δυνατή μια χαμηλότερη κορυφή θερμοκρασίας, είπαν οι επιστήμονες, αλλά λίγοι ήταν σίγουροι ότι θα παραδοθεί.
Τα συντριπτικά συναισθήματά τους ήταν ο φόβος και η απογοήτευση. «Περιμένω ένα ημι-δυστοπικό μέλλον με ουσιαστικό πόνο και ταλαιπωρία για τους ανθρώπους του παγκόσμιου νότου», είπε ένας Νοτιοαφρικανός επιστήμονας που επέλεξε να μην κατονομαστεί. «Η ανταπόκριση του κόσμου μέχρι σήμερα είναι κατακριτέα – ζούμε σε μια εποχή ανόητων».
Φυγείν αδύνατον
Πώς, λοιπόν, οι επιστήμονες αντιμετωπίζουν το έργο τους που αγνοείται για δεκαετίες και ζουν σε έναν κόσμο που τα ευρήματά τους δείχνουν ότι βρίσκεται σε μια «λεωφόρο που οδηγεί στην κόλαση»;
Η Camille Parmesan, στο οικολογικό κέντρο CNRS στη Γαλλία, ήταν έτοιμη να τα παρατήσει πριν από 15 χρόνια. «Είχα αφιερώσει την ερευνητική μου ζωή στην [την επιστήμη του κλίματος] και δεν είχα καταφέρει να αλλάξω πράγματα», είπε. «Άρχισα να σκέφτομαι: “Μου αρέσει να τραγουδάω, ίσως γίνω τραγουδίστρια σε νυχτερινά κέντρα”».
Εμπνεύστηκε να συνεχίσει από την αφοσίωση που είδε στους νέους ακτιβιστές στην ταραχώδη σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα στην Κοπεγχάγη το 2009. «Όλοι αυτοί οι νέοι ήταν τόσο ενθουσιασμένοι, τόσο παθιασμένοι. Έτσι είπα ότι θα συνεχίσω να το κάνω αυτό, όχι για τους πολιτικούς, αλλά για εσάς.
«Η μεγάλη διαφορά [με την πιο πρόσφατη έκθεση της IPCC] ήταν ότι όλοι οι επιστήμονες με τους οποίους συνεργάστηκα ήταν απίστευτα απογοητευμένοι. Όλοι τους είχαν φτάσει στα όριά τους, ρωτώντας: “τι διάολο πρέπει να κάνουμε για να δώσουμε στους ανθρώπους να καταλάβουν πόσο κακό είναι αυτό που πραγματικά συμβαίνει;”».
«Οι επιστήμονες είναι άνθρωποι: είμαστε επίσης άνθρωποι που ζουν σε αυτή τη Γη, οι οποίοι επίσης βιώνουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, που έχουν επίσης παιδιά και που έχουν επίσης ανησυχίες για το μέλλον», είπε ο Schipper. «Ασκήσαμε την επιστήμη μας, συντάξαμε αυτήν την πολύ καλή έκθεση και -ουάου- πραγματικά δεν άλλαξε κάτι στην πολιτική. Είναι πολύ δύσκολο να το βλέπεις αυτό κάθε φορά».
Η κλιματική αλλαγή είναι η «αναπόφευκτη πραγματικότητα», δήλωσε ο Joeri Rogelj, στο Imperial College του Λονδίνου. «Η φυγή από αυτό είναι αδύνατη και θα αυξήσει μόνο τις προκλήσεις της αντιμετώπισης των συνεπειών και της εφαρμογής λύσεων».
Ο Henri Waisman, στο ινστιτούτο έρευνας πολιτικής IDDRI στη Γαλλία, δήλωσε: «Αντιμετωπίζω τακτικά στιγμές απελπισίας και ενοχής επειδή δεν καταφέρνω να αλλάξω τα πράγματα πιο γρήγορα και αυτά τα συναισθήματα έχουν γίνει ακόμη πιο δυνατά από τότε που έγινα πατέρας. Αλλά, σε αυτές τις στιγμές, δύο πράγματα με βοηθούν: να θυμάμαι πόση πρόοδος έχει σημειωθεί από τότε που άρχισα να ασχολούμαι με το θέμα το 2005 και ότι κάθε «σπιθαμή» του πτυχίου μου έχει μεγάλη σημασία – αυτό σημαίνει ότι είναι ακόμα χρήσιμο να συνεχίσω τον αγώνα».
Ο 1,5 °C και το πολιτικό παιχνίδι
Στην κλιματική κρίση, ακόμη και κλάσματα ενός βαθμού έχουν σημασία: κάθε επιπλέον δέκατο σημαίνει ότι 140 εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι υποφέρουν από επικίνδυνη ζέστη. Ο στόχος του 1,5 C επιβλήθηκε μέσω διεθνών διαπραγματεύσεων από μια συμμαχία μοναδικά ευάλωτων μικρών νησιωτικών κρατών. Έβλεπαν τον προηγούμενο στόχο των 2 °C ως καταδίκη των εθνών τους σε εξάλειψη υπό την άνοδο των ωκεανών και των καταιγίδων.
Ο στόχος του 1,5 °C υιοθετήθηκε ως στόχος επέκτασης στη σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα στο Παρίσι το 2015, με τη συμφωνία να θεωρείται θρίαμβος, μια δήλωση αληθινής πολυμερούς φιλοδοξίας που εκφράζεται με λαμπερά χαμόγελα και χειροκροτήματα ευφορίας. Γρήγορα έγινε ο προεπιλεγμένος στόχος για την ελαχιστοποίηση της κλιματικής ζημιάς, με τις συνόδους κορυφής του ΟΗΕ να διεξάγονται με το επαναλαμβανόμενο… ρεφρέν: «Κρατήστε το 1,5 ζωντανό!» Για να παραβιαστεί ο στόχος απαιτείται η παγκόσμια θερμοκρασία να είναι πάνω από 1,5 °C για πολλά χρόνια, όχι μόνο για ένα έτος.
Παραμένει ζωτικός πολιτικός στόχος για πολλούς διπλωμάτες για το κλίμα, που προβάλλουν διεθνείς προσπάθειες για το κλίμα και φιλοδοξία. Αλλά σχεδόν για όλους τους εμπειρογνώμονες της IPCC, αυτός ο στόχος είναι νεκρός. Ένας επιστήμονας από ένα έθνος των νησιών του Ειρηνικού είπε: «Η ανθρωπότητα οδεύει προς την καταστροφή. Πρέπει να εκτιμούμε, να βοηθάμε και να αγαπάμε ο ένας τον άλλον».
Ο Schipper είπε: «Υπάρχει ένα επιχείρημα να πούμε ότι είναι πολύ αργά για τον 1,5 °C, ότι προετοιμαζόμαστε για ήττα και ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα, αλλά δεν συμφωνώ».
Ο Jonathan Cullen, στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, ήταν ιδιαίτερα ωμά: «Ο 1,5 βαθμούς Κελσίου είναι ένα πολιτικό παιχνίδι – δεν επρόκειτο ποτέ να πετύχουμε αυτόν τον στόχο».
Η κλιματική έκτακτη ανάγκη είναι ήδη εδώ. Ακόμη και ο μόλις 1 °C θέρμανσης έχει υπερτροφοδοτήσει τα ακραία καιρικά φαινόμενα του πλανήτη, μεταφέροντας τρομερούς καύσωνες από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη στην Κίνα που διαφορετικά θα ήταν αδύνατον. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ήδη πεθάνει νωρίς ως αποτέλεσμα των παραπάνω. Με μόλις 2 βαθμούς Κελσίου, ο άγριος καύσωνας που έπληξε τον Ειρηνικό βορειοδυτικά της Αμερικής το 2021 θα είναι 100-200 φορές πιο πιθανός.
Αλλά ένας κόσμος που είναι θερμότερος κατά 2,5 °C, 3 °C ή χειρότερα, όπως προβλέπουν οι περισσότεροι ειδικοί, μας μεταφέρει σε πραγματικά αχαρτογράφητη περιοχή. Είναι δύσκολο να χαρτογραφηθεί πλήρως αυτός ο νέος κόσμος. Η πολύπλοκα συνδεδεμένη παγκόσμια κοινωνία μας σημαίνει ότι ο αντίκτυπος των κλιματικών κλυδωνισμών σε ένα μέρος μπορεί να δημιουργήσει «τσουνάμι» επιπτώσεων σε όλον τον κόσμο, μέσω των αυξήσεων των τιμών των τροφίμων, των σπασμένων αλυσίδων εφοδιασμού και της μετανάστευσης.
Μια σχετικά απλή μελέτη εξέτασε τον αντίκτυπο μιας αύξησης κατά 2,7 °C. Όταν οι ειδικοί «έτρεξαν» το εν λόγω μοντέλο, 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι απωθήθηκαν έξω από την «κλιματική θέση» της ανθρωπότητας, δηλαδή τις ευνοϊκές συνθήκες στις οποίες δημιουργήθηκε ολόκληρος ο ανθρώπινος πολιτισμός τα τελευταία 10.000 χρόνια.
Η τελευταία αξιολόγηση της IPCC αφιερώνει εκατοντάδες σελίδες στις κλιματικές επιπτώσεις, με μη αναστρέψιμες απώλειες στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου, τετραπλασιασμένες ζημιές από πλημμύρες και δισεκατομμύρια ακόμη ανθρώπους που εκτίθενται στον δάγκειο πυρετό. Με 3 βαθμούς παγκόσμιας θέρμανσης, πόλεις όπως η Σαγκάη, το Ρίο ντε Τζανέιρο, το Μαϊάμι και η Χάγη καταλήγουν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.
«Είναι η μεγαλύτερη απειλή που έχει αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα, με τη δυνατότητα να καταστρέψει τον κοινωνικό μας ιστό και τον τρόπο ζωής μας. Έχει τη δυνατότητα να σκοτώσει εκατομμύρια, αν όχι δισεκατομμύρια, μέσω της πείνας, του πολέμου για τους πόρους, του εκτοπισμού», δήλωσε ο James Renwick, στο Πανεπιστήμιο Victoria του Wellington, στη Νέα Ζηλανδία. «Κανείς από εμάς δεν θα μείνει ανεπηρέαστος από την καταστροφή».
«Φοβάμαι πολύ – δεν βλέπω πώς μπορούμε να βγούμε από αυτό το χάος», είπε ο Tim Benton, ειδικός σε θέματα επισιτιστικής ασφάλειας και συστημάτων τροφίμων στο thinktank Chatham House. Είπε ότι το κόστος της προστασίας των ανθρώπων και της ανάκαμψης από τις κλιματικές καταστροφές θα είναι τεράστιο, με ακόμη περισσότερες διαφωνίες και καθυστερήσεις σχετικά με το ποιος πληρώνει τους λογαριασμούς. Πολλοί ειδικοί ανησυχούσαν για την παραγωγή τροφίμων: «Μόλις αρχίσαμε να βλέπουμε τις επιπτώσεις», είπε ένας.
Μια άλλη σοβαρή ανησυχία ήταν τα σημεία ανατροπής του κλίματος, όπου μια μικρή αύξηση της θερμοκρασίας οδηγεί σε κατάρρευση κρίσιμα μέρη του κλιματικού συστήματος, όπως το στρώμα πάγου της Γροιλανδίας, το τροπικό δάσος του Αμαζονίου και τα βασικά ρεύματα του Ατλαντικού. «Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν πόσο μεγάλοι είναι αυτοί οι κίνδυνοι», δήλωσε ο Wolfgang Cramer, στο Μεσογειακό Ινστιτούτο Βιοποικιλότητας και Οικολογίας.
Επιβάλλεται «ιερά συμμαχία» για την κλιματική αλλαγή
Μπροστά σε έναν τέτοιο κολοσσιαίο κίνδυνο, γιατί η ανταπόκριση του κόσμου είναι τόσο αργή και ανεπαρκής; Οι εμπειρογνώμονες της IPCC επεσήμαναν σε συντριπτική πλειοψηφία ένα εμπόδιο: την έλλειψη πολιτικής βούλησης. Σχεδόν τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων ανέφεραν αυτόν τον παράγοντα, με το 60% να κατηγορεί επίσης τα κατοχυρωμένα εταιρικά συμφέροντα.
«[Η κλιματική αλλαγή] είναι μια υπαρξιακή απειλή για την ανθρωπότητα και η [έλλειψη] πολιτικής βούλησης και τα κατοχυρωμένα εταιρικά συμφέροντα μας εμποδίζουν να την αντιμετωπίσουμε. Ανησυχώ για το μέλλον που θα κληρονομήσουν τα παιδιά μου», είπε η Lorraine Whitmarsh, στο Πανεπιστήμιο του Μπαθ στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Η έλλειψη χρημάτων ανησυχούσε μόνο το 27% των επιστημόνων, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η χρηματοδότηση υπάρχει για τη χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης. Λίγοι ερωτηθέντες θεώρησαν ότι η έλλειψη πράσινης τεχνολογίας ή η επιστημονική κατανόηση του θέματος ήταν πρόβλημα – 6% και 4% αντίστοιχα.
«Όλη η ανθρωπότητα χρειάζεται να ενωθεί και να συνεργαστεί – αυτή είναι μια μνημειώδης ευκαιρία για να παραμερίσουμε τις διαφορές μας και να εργαστούμε μαζί», δήλωσε ο Louis Verchot, στο Διεθνές Κέντρο Τροπικής Γεωργίας στην Κολομβία. «Δυστυχώς, η κλιματική αλλαγή βρίσκεται στο έλεος πολιτικών παιχνιδιών. Αναρωτιέμαι πόσο βαθιά πρέπει να γίνει η κρίση για να αρχίσουμε όλοι μαζί να κωπηλατούμε προς την ίδια κατεύθυνση».
Ο Dipak Dasgupta, οικονομολόγος και πρώην κυβερνητικός σύμβουλος στην Ινδία, είπε ότι η βραχυπρόθεσμη σκέψη από τις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις ήταν ένα σημαντικό εμπόδιο. Η δράση για το κλίμα χρειαζόταν δεκαετή προγραμματισμό, σε αντίθεση με τους εκλογικούς κύκλους λίγων μόνο ετών, είπαν άλλοι.
Ένας κόσμος κλιματικού χάους θα απαιτούσε πολύ μεγαλύτερη εστίαση στην προστασία των ανθρώπων από αναπόφευκτες επιπτώσεις, είπαν πολλοί επιστήμονες, αλλά και πάλι η πολιτική στέκεται εμπόδιο. «Πολλά τρισεκατομμύρια δολάρια ρευστοποιήθηκαν για χρήση κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ωστόσο φαίνεται ότι δεν υπάρχει αρκετή πολιτική βούληση για τη δέσμευση πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων για χρηματοδότηση προσαρμογής», δήλωσε ο Shobha Maharaj, από το Τρινιντάντ και Τομπάγκο.
Η εξάρτηση των πολιτικών και των μέσων ενημέρωσης από εξαιρετικά πλούσιες εταιρείες ορυκτών καυσίμων και κρατών, των οποίων το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και ο άνθρακας είναι η βασική αιτία της κλιματικής κρίσης, αναφέρθηκε συχνά. «Τα οικονομικά συμφέροντα των εθνών έχουν συχνά προτεραιότητα», δήλωσε ο Lincoln Alves στο Εθνικό Ινστιτούτο Διαστημικής Έρευνας της Βραζιλίας.
Ο Stephen Humphreys στο London School of Economics είπε: «Η σιωπηρή αδράνεια των υπευθύνων λήψης αποφάσεων, ιδιαίτερα της… εγγλέζικης συμμαχίας -ΗΠΑ, Καναδάς, Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστραλία- αλλά και των μεγάλων παραγωγών ορυκτών καυσίμων στη Μέση Ανατολή, μας οδηγεί σε έναν κόσμος στον οποίον οι ευάλωτοι θα υποφέρουν, ενώ οι καλοστεκούμενοι θα ελπίζουν να παραμείνουν ασφαλείς πάνω από την… ίσαλο γραμμή» – ακόμα και με την κατακλυσμιαία άνοδο των 3 °C που τους περιμένει. Ερωτηθείς ποια ατομική δράση θα ήταν αποτελεσματική, είπε: «Πολιτική ανυπακοή».
Η παραπληροφόρηση αποτελεί σημαντική ανησυχία για τους επιστήμονες από την Μπραζίλια μέχρι τη Μόσχα. Πολώνει την κοινωνία, επιδεινώνοντας την κακή κατανόηση του κινδύνου του κλίματος από το κοινό και απομακρύνοντάς το από τη γνώση ότι σχεδόν όλες οι απαιτούμενες κλιματικές λύσεις ήταν διαθέσιμες, είπαν.
«Η τεράστια έκταση του προβλήματος δεν είναι καλά αφομοιωμένη», είπε ο Ralph Sims, στο Πανεπιστήμιο Massey, στη Νέα Ζηλανδία. «Ως εκ τούτου, θα υπάρξουν περιβαλλοντικοί πρόσφυγες κατά εκατομμύρια, ακραία καιρικά φαινόμενα θα κλιμακωθούν, ελλείψεις τροφίμων και νερού, προτού η πλειοψηφία αποδεχθεί την επείγουσα ανάγκη μείωσης των εκπομπών – οπότε θα είναι πολύ αργά».
Είναι ο καπιταλισμός…
«Πολεμήστε για έναν πιο δίκαιο κόσμο». Αυτό το απλό μήνυμα ενός Γάλλου επιστήμονα αντανακλούσε τις σκέψεις πολλών, οι οποίοι είπαν ότι το τεράστιο χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών του κόσμου ήταν ένα τεράστιο εμπόδιο για τη δράση για το κλίμα, απηχώντας το χάσμα μεταξύ εκείνων που ευθύνονται για τις περισσότερες εκπομπές και εκείνων που υποφέρουν περισσότερο από τις επιπτώσεις.
Η παγκόσμια αλληλεγγύη θα μπορούσε να ξεπεράσει οποιαδήποτε περιβαλλοντική κρίση, σύμφωνα με τον Esteban Jobbágy, στο Πανεπιστήμιο του San Luis, στην Αργεντινή. «Αλλά οι τρέχουσες αυξανόμενες ανισότητες είναι το νούμερο ένα εμπόδιο σε αυτό».
Η Aditi Mukherji, στην ερευνητική ομάδα CGIAR, δήλωσε: «Οι πλούσιες χώρες έχουν καλύψει όλον τον προϋπολογισμό άνθρακα, αφήνοντας πολύ λίγα για τον υπόλοιπο κόσμο». Ο παγκόσμιος βορράς έχει μια τεράστια υποχρέωση να διορθώσει ένα πρόβλημα που δημιουργεί μόνος του μειώνοντας τις εκπομπές του και παρέχοντας χρηματοδότηση για το κλίμα στον υπόλοιπο κόσμο, είπε. Η ινδική κυβέρνηση έβαλε πρόσφατα ένα τίμημα σε αυτό: τουλάχιστον 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ανά έτος.
Η υπερκατανάλωση στα πλούσια έθνη επίσης αναφέρθηκε ως εμπόδιο. «Αισθάνομαι παραιτημένος μπρος στην καταστροφή που συντελείται, καθώς δεν είμαστε σε θέση να θυσιάσουμε τη λατρεία μας για μεγαλύτερα, καλύτερα, γρηγορότερα και περισσότερα πράγματα προκειμένου να εξασφαλίσουμε στους πολλούς τα αγαθά θα τους βοηθήσουν τους να επιβιώσουν και να ευδοκιμήσουν», είπε ένας Αμερικανός επιστήμονας. «Ο καπιταλισμός… μας έχει “εκπαιδεύσει” καλά».
Από την πλευρά της, η πιο αισιόδοξη Maisa Rojas, επιστήμονας της IPCC και υπουργός Περιβάλλοντος της Χιλής, δήλωσε: «Πρέπει να επικοινωνήσουμε ότι η δράση για την κλιματική αλλαγή μπορεί να ωφελήσει, με την κατάλληλη υποστήριξη από το κράτος, όχι μόνο με ατομική ευθύνη».
Η ίδια βρίσκεται στη μειοψηφία των ειδικών που συμμετείχαν στην έρευνα -λιγότερο από το 25%- που εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας θα περιοριστεί στους 2 βαθμούς Κελσίου ή λιγότερο. Η αντιπρόεδρος της IPCC, Aïda Diongue-Niang, μετεωρολόγος από τη Σενεγάλη, λέει κι εκείνη αισιοδοξώντας: «Πιστεύω ότι θα υπάρξει πιο φιλόδοξη δράση για την αποφυγή των 2,5 °C έως 3 °C».
Γιατί, λοιπόν, αυτή η μερίδα επιστημόνων είναι πιο αισιόδοξη; Ένας λόγος είναι η ταχεία εξάπλωση των πράσινων τεχνολογιών από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, λόγω της ταχείας πτώσης των τιμών και των πολλαπλών συναφών οφελών που επιφέρουν, όπως ο καθαρότερος αέρας. «Γίνεται φθηνότερο και φθηνότερο για να σωθεί το κλίμα», δήλωσε ο Lars Nilsson, στο Πανεπιστήμιο Lund, στη Σουηδία.
Ακόμη και η ταχέως αυξανόμενη ανάγκη προστασίας των κοινοτήτων από αναπόφευκτους καύσωνες, πλημμύρες και ξηρασίες θα μπορούσε να έχει θετικά αποτελέσματα, δήλωσε ο Mark Pelling, στο University College του Λονδίνου. «Ανοίγει συναρπαστικές δυνατότητες: έχοντας να ζήσουμε με την κλιματική αλλαγή, μπορούμε να προσαρμοστούμε με τρόπους που μας φέρνουν σε έναν πιο περιεκτικό και δίκαιο τρόπο ζωής».
Ένας τέτοιος κόσμος θα έβλεπε την προσαρμογή να συμβαδίζει με τη μείωση της φτώχειας και της ευπάθειας, παρέχοντας καλύτερη στέγαση, καθαρό και αξιόπιστο νερό και ηλεκτρισμό, καλύτερη διατροφή, πιο βιώσιμη γεωργία και λιγότερη ατμοσφαιρική ρύπανση.
Άλλοι, ακόμη λιγότεροι, παρουσιάζονται υπεραισιόδοξοι. «Τα καλά νέα είναι ότι το χειρότερο σενάριο μπορεί να αποφευχθεί», δήλωσε ο Michael Meredith, στο British Antarctic Survey. «Παραμένει στα χέρια μας η δυνατότητα να οικοδομήσουμε ένα μέλλον που από κλιματικής άποψης θα είναι πολύ πιο ευνοϊκό από το υφιστάμενο – είμαστε σε καλό δρόμο». Προσθέτει, ωστόσο, ότι «οι κοινωνίες μας θα αναγκαστούν να αλλάξουν και η ταλαιπωρία και η ζημιά στις ζωές και τα μέσα διαβίωσης θα είναι σοβαρές».
«Πιστεύω στην κοινωνική δυναμική που ανατρέπει καταστάσεις – μικρές αλλαγές στην κοινωνία πυροδοτούν μεγάλης κλίμακας δράση για το κλίμα, είπε η Elena López-Gunn, στην ερευνητική εταιρεία Icatalist, στην Ισπανία. «Δυστυχώς, πιστεύω και στο αντίθετο: ότι τα συμφέροντα θα πολεμήσουν την αλλαγή».
Πίσω στο Μεξικό, η Cerezo-Mota διακρίνει «φως» θωρώντας τα νιάτα: «Πραγματικά δεν ξέρω τι πρέπει να συμβεί για τους ανθρώπους που έχουν όλη τη δύναμη και όλα τα χρήματα για να κάνουν την αλλαγή. Αλλά μετά βλέπω τις νεότερες γενιές να αγωνίζονται και αποκτώ ξανά λίγη ελπίδα».
