Η πολιτική κατάσταση στην Αυστρία βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή, καθώς η ακροδεξιά παράταξη, το Κόμμα της Ελευθερίας της Αυστρίας (FPÖ), φιλοδοξεί να κερδίσει για πρώτη φορά τις επερχόμενες γενικές εκλογές. Με τον αρχηγό του, Χέρμπερτ Κικλ, το FPÖ έχει καταφέρει να επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο, κυρίως χάρη στη σκληρή στάση του στο μεταναστευτικό ζήτημα και την κριτική του απέναντι στην κυβέρνηση σχετικά με την πανδημία και τις περιβαλλοντικές πολιτικές.
Κατά πάσα πιθανότητα κανένα κόμμα δεν θα συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία
Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν το FPÖ να συγκεντρώνει περίπου το 27% των ψήφων, ποσοστό που το τοποθετεί μπροστά από το κυβερνών κόμμα, το Λαϊκό Κόμμα Αυστρίας (ÖVP), που βρίσκεται στο 25%.
Δεν είναι κάτι καινούριο
Η άνοδος του FPÖ δεν είναι κάτι καινούριο στην πολιτική σκηνή της Αυστρίας. Η ακροδεξιά παράταξη συμμετείχε στο παρελθόν σε κυβερνήσεις συνασπισμού, όπως το 2000 και το 2017, αλλά δεν έχει καταφέρει ποτέ να ηγηθεί. Αυτή τη φορά, το κόμμα ελπίζει να κερδίσει τις εκλογές και να σχηματίσει κυβέρνηση, με τον Κικλ να προβάλλεται ως ο πιθανός καγκελάριος. Η σκληρή ρητορική του κατά των μεταναστών και του ασύλου, η οποία συχνά συνδέεται με την εγκληματικότητα και την τρομοκρατία, καθώς και η ευρωσκεπτική του στάση, έχουν κερδίσει την υποστήριξη ενός τμήματος του εκλογικού σώματος που είναι απογοητευμένο από την τρέχουσα κυβέρνηση και τις συνεχείς πολιτικές κρίσεις.
Το κυβερνών ÖVP, υπό τον καγκελάριο Καρλ Νεχάμερ, προσπαθεί να διατηρήσει την υποστήριξή του παρά τα σκάνδαλα διαφθοράς και την κριτική για τη διαχείριση της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης. Η θητεία της τρέχουσας κυβέρνησης, που αποτελείται από έναν συνασπισμό των συντηρητικών του ÖVP και των Πρασίνων, έχει χαρακτηριστεί από συνεχείς εσωτερικές συγκρούσεις και σκάνδαλα, καθώς και από πολιτική αστάθεια. Το ÖVP έχει χάσει την αίγλη που είχε υπό την ηγεσία του Σεμπάστιαν Κουρτς, του πρώην «παιδιού θαύματος» της αυστριακής πολιτικής, ο οποίος αναγκάστηκε να παραιτηθεί το 2021 λόγω υποθέσεων διαφθοράς.
Οι Σοσιαλδημοκράτες (SPÖ), υπό τον Αντρέας Μπάλμπερ, παραμένουν τρίτοι στις δημοσκοπήσεις με περίπου 21%, διατηρώντας ένα ποσοστό παρόμοιο με αυτό των εκλογών του 2019. Το κόμμα έχει αντιμετωπίσει εσωτερικές κρίσεις και αδυνατεί να ανακτήσει την πολιτική του ισχύ, κάτι που το καθιστά λιγότερο πιθανό να κερδίσει την υποστήριξη για την ηγεσία μιας κυβέρνησης.
Κλίμα γενικής δυσαρέσκειας
Η ακροδεξιά παράταξη φαίνεται να έχει ευνοηθεί από ένα κλίμα γενικής δυσαρέσκειας με την υπάρχουσα κυβέρνηση και τους παραδοσιακούς πολιτικούς σχηματισμούς. Οι πολίτες της Αυστρίας εκφράζουν ανησυχία για ζητήματα όπως η μετανάστευση, η οικονομική αστάθεια λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, η αύξηση της ανεργίας και η ακρίβεια, καθώς και η κούραση από τις κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές. Αυτές οι συνθήκες έχουν δημιουργήσει ένα εύφορο έδαφος για την άνοδο λαϊκιστικών και ακροδεξιών δυνάμεων, όπως το FPÖ.
Οι εκλογές που έρχονται είναι κρίσιμες, καθώς θα καθορίσουν εάν το FPÖ θα μπορέσει να ηγηθεί της χώρας ή αν θα συνεχιστούν οι συμμαχίες μεταξύ των παραδοσιακών κομμάτων. Το ενδεχόμενο ενός συνασπισμού ανάμεσα στους συντηρητικούς και τους ακροδεξιούς παραμένει ανοιχτό, ενώ το σενάριο μιας τριμερούς συμμαχίας με τους Σοσιαλδημοκράτες και ένα από τα μικρότερα κόμματα, όπως οι Πράσινοι ή οι Φιλελεύθεροι (NEOS), δεν μπορεί να αποκλειστεί. Η προεκλογική εκστρατεία έχει διακοπεί από τις πρόσφατες πλημμύρες, αλλά η μάχη για την εξουσία συνεχίζεται με αμείωτη ένταση.
Στην Αυστρία, η άνοδος της ακροδεξιάς προκαλεί ανησυχία σε μεγάλα τμήματα της κοινωνίας και των πολιτικών παρατάξεων, ωστόσο δεν μπορεί να αγνοηθεί ότι ένα σημαντικό μέρος των πολιτών φαίνεται να έχει αποδεχθεί την παρουσία της ακροδεξιάς ως κομμάτι της πολιτικής πραγματικότητας. Το Κόμμα της Ελευθερίας της Αυστρίας (FPÖ), με ηγέτη τον Χέρμπερτ Κικλ, συμμετέχει στην πολιτική ζωή της χώρας για δεκαετίες, και έχει υπάρξει μέλος κυβερνητικών συνασπισμών, οπότε δεν αντιμετωπίζεται πλέον ως περιθωριακή δύναμη, όπως μπορεί να συμβαίνει σε άλλες χώρες της Ευρώπης.
Ο Χέρμπερτ Κικλ.
Ανησυχίες και κριτική από τα ΜΜΕ και πολιτικούς
Τα μεγάλα ΜΜΕ στην Αυστρία, καθώς και οι πολιτικοί αντίπαλοι του FPÖ, εκφράζουν έντονα τις ανησυχίες τους σχετικά με την άνοδο της ακροδεξιάς. Κυρίως εστιάζουν:
Στην ξενοφοβική ρητορική: Η σκληρή στάση του FPÖ απέναντι στους μετανάστες και το άσυλο, καθώς και οι συνεχείς συνδέσεις που κάνει μεταξύ της μετανάστευσης και της εγκληματικότητας, προκαλούν ανησυχίες ότι μια τέτοια προσέγγιση θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη κοινωνική πόλωση και ρατσιστικές τάσεις.
Στη σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση: Η ευρωσκεπτική στάση του FPÖ και το πρότυπο του Κικλ που βασίζεται στον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν προκαλούν φόβους ότι η Αυστρία θα μπορούσε να απομακρυνθεί από τις ευρωπαϊκές αξίες ή να προωθήσει πολιτικές που θα συγκρουστούν με την ΕΕ.
Στην ιστορική «μαύρη» κληρονομιά: Παρά την προσπάθεια του FPÖ να αποστασιοποιηθεί από τις ρίζες του, το γεγονός ότι η ακροδεξιά στην Αυστρία έχει ιστορικές συνδέσεις με νεοναζιστικές ομάδες ή προσωπικότητες προκαλεί ανησυχίες για τον κίνδυνο αναβίωσης τέτοιων ιδεών.
Αποδοχή από μέρος της κοινωνίας: Ταυτόχρονα, ένα σημαντικό τμήμα του εκλογικού σώματος φαίνεται να έχει αποδεχθεί το FPÖ ως έναν κανονικό πολιτικό παίκτη, ειδικά σε ζητήματα που αφορούν τη μετανάστευση, την οικονομική ανασφάλεια και την αντίδραση στις πολιτικές της πανδημίας. Πολλοί ψηφοφόροι το βλέπουν ως κόμμα που εκφράζει τις ανησυχίες τους για το μέλλον της Αυστρίας και υπόσχεται να προσφέρει «λύσεις» σε ζητήματα που οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά.
Χωρίς «cordon sanitaire»
Σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία και η Γερμανία, η Αυστρία δεν έχει εφαρμόσει ένα είδος «cordon sanitaire» (δηλαδή απομόνωσης) για να κρατήσει την ακροδεξιά εκτός εξουσίας. Το FPÖ συμμετείχε σε κυβερνήσεις συνασπισμού στο παρελθόν και διατηρεί θέσεις σε τοπικά συμβούλια και περιφερειακές κυβερνήσεις. Αυτή η θεσμική του παρουσία έχει βοηθήσει το κόμμα να εδραιωθεί ως κανονικό κομμάτι του πολιτικού τοπίου.
Πολιτική αβεβαιότητα
Παρά την αποδοχή του από μερίδα του πληθυσμού, η πιθανότητα να ηγηθεί το FPÖ μιας κυβέρνησης με τον Χέρμπερτ Κικλ ως καγκελάριο προκαλεί ανησυχίες σε άλλες πολιτικές παρατάξεις και κοινωνικές ομάδες. Οι Πράσινοι, οι Σοσιαλδημοκράτες και οι Φιλελεύθεροι έχουν δηλώσει ότι δεν θα συνεργαστούν με το FPÖ, ενώ ο Καρλ Νεχάμερ του ÖVP χαρακτηρίζει το κόμμα ως «κίνδυνο για την ασφάλεια», αν και δεν έχει κλείσει εντελώς την πόρτα σε συνεργασία, σε περίπτωση που χρειαστεί κυβερνητικός συνασπισμός.
Χωρίς να προβλέπονται απόλυτες πλειοψηφίες —κάτι σύνηθες στην αυστριακή δημοκρατία— το αποτέλεσμα θα υποχρεώσει τα κόμματα να διαπραγματευτούν για έναν κυβερνητικό συνασπισμό. Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων θα είναι επίσης οι Σοσιαλιστές, οι Πράσινοι και οι Φιλελεύθεροι.
Συνοψίζοντας, στην Αυστρία υπάρχει μια διχοτόμηση: από τη μία, υπάρχει σαφής ανησυχία για την άνοδο της ακροδεξιάς, ειδικά στα ΜΜΕ και τους πολιτικούς αντιπάλους, και από την άλλη, μια σημαντική αποδοχή της από τμήματα της κοινωνίας που αισθάνονται απογοητευμένα από τις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις. Οριακές καταστάσεις σε μια ακόμη χώρα της Ε.Ε. και σε καιρούς περίεργους…
